یک اتومبیل از قطعات مختلفی تشکیل می‌شود که هر قطعه وظایف مختلفی را باید ایفا کنند. کاتالیزور یکی از قطعات بسیار پرکاربرد و مهم در خودرو می‌باشد که جزء استانداردهای آلایندگی محسوب شده است.
کاتالیزور وسیله‌ای برای کنترل پخش شوندگی گازهای اگزوزی است. کار این وسیله کاهش گازهای سمی و آلاینده‌های موجود، در گازهای خروجی یک موتور می‌باشد که حرارت‌های داخلی را به آلاینده‌های کمتر سمی تبدیل می‌کند.
امروزه در دنیای صنعت خودرو کاتالیزور یک قطعه مهم در خودروها می باشد که در کاهش آلایندگی خودروها نقش اساسی دارد.
در این مطلب شما را با کاتالیزور، وظایف، انواع و عملکرد آن آشنا خواهیم کرد.
کاتالیزور چیست؟
کاتالیزور یا مبدل کاتالیستی یک دستگاه کنترل آلاینده خودرو است که سر راه اگزوز قرار می‌گیرد.
مبدل کاتالیستی قطعه‌ای مهم و کاربردی در خودرو و سایر وسایل نقلیه موتوردار است که این قطعه می‌تواند در کاهش خروج گازهای خطرناک که تولیدشده از سوزاندن سوخت تأثیر بسزایی دارد. همچنین این وسیله یکی از گران‌ترین قطعات خودرو می‌باشد.
کاتالیزورها معمولا در سیستم اگزوز اتومبیل استفاده می‌شوند، همچنین از آنها در ژنرال‌های الکتریکی، لیفتراک، تجهیزات معدن، کامیون، اتوبوس، لوکوموتیو، موتورسیکلت و کشتی نیز استفاده می‌شود.
کاتالیزور چه وظیفه‌ای دارد؟
همان طور که می‌دانیم خودروها مقادیر بالایی از آلاینده‌ها را تولید و سبب آلودگی هوا می‌شوند و بر سلامتی انسان و محیط زیست تأثیرات منفی دارند، به همین دلیل استفاده از کاتالیزور در خودروها یکی از اصلی ترین روش‌ها می‌باشد که آلودگی خودروها را به کمترین میزان برسانند.
در گازهای خروجی از موتور که حاصل احتراق در سیلندرهاست، گازهای سمی مانند کربن مونو اکسید، هیدروکربن و اکسیدهای نیتروژن وجود دارد. موقع خروج این گازهای آلوده که باعث آلودگی هوا می‌شوند، وظیفه کاتالیزور این است که گازهای آلوده را کاهش می‌دهد و گازهای خروجی از اتومبیل را به گازهای غیرسمی و بی‌خطر تبدیل می‌کند.
درواقع کاتالیزور یک نوع فیلتر در راه گازهای خروجی می‌باشد که واکنش اکسیداسیون و کاهش گازهای سمی و آلاینده‌های موجود در حرارت داخلی را به آلاینده‌های کمتر سمی تبدیل می‌کند.
اجزای کاتالیزور خودرو
اجزای کاتالیزور خودرو از سه بخش تشکیل شده است.
بنام های هسته کاتالیست، لایه اکسیدی و ماده کاتالیست می‌باشد که در متن زیر با آنها آشنا می‌شویم.
هسته کاتالیست: یکی از اجزای داخلی کاتالیزور خودرو است که در بسترهای سرامیکی مونولیتی قرار گرفته است. ساختار بستر هسته شبیه ساختار لانه زنبوری می باشد. هسته کاتالیست دومین اجزای کاتالیزور است.
لایه اکسیدی: این لایه وظیفه نگهدارنده ماده کاتالیست است که در افزایش دهنده سطح مخصوص کاتالیست می‌باشد. جنس لایه اکسیدی معمولا از جنس آلومینیوم، دی اکسید تیتانیوم و دی اکسید سیلیکون می باشد.
ماده کاتالیست: این ماده اصلی‌ترین جز تشکیل‌دهنده کاتالیزور خودرو می‌باشد که از فلزهای گران قیمتی مانند پلادیوم، رادیوم، پلاتین، طلا و ... ساخته می‌شوند.
کاتالیزور چگونه عمل می‌کند؟
مبدل کاتالیزور خودرو ارزش و اهمیت زیادی دارد. یکی از بخشهای اگزوز خودرو می‌باشد که وظیفه کاهش آلایندگی را بر عهده دارد.
کاتالیزور همه خودروها کیفیت و ساختار یکسانی دارند. مبدل یک قطعه فلزی است که در قسمت زیرین خودرو در دهانه اگزوز قرار گرفته است.
بنابراین کاتالیست را در نزدیکی موتور می‌بندند. این محصول دارای یک لوله ورودی است که بخارهای داخل داغ را از موتور به بیرون هدایت می کند و لوله دیگری که لوله خروجی نام دارد بخارها را با سرعت بیشتری به بیرون هل می‌دهد.
در اینجا مبدل کاتالیستی گازهای مضر تولیدشده توسط سوخت موتور به گازهای غیرسمی تبدیل می‌کند، تا گازهای مضر کمتری به هوا منتقل شود.
زمان تعویض کاتالیزور
طول عمر کاتالیزور تقریبا ۶۰ هزار کیلومتر است که پس از این مدت، این قطعه باید تعویض شود، زیرا که منافذ اسفنجی مسدود می‌شود و سطح کارایی خودرو کاهش می‌یابد و دیگر قادر به تصفیه گازهای آلاینده خروجی نیست
و به دنبال آن آلایندگی‌ها افزایش می‌یابند.
طول عمر مفید کاتالیزورها حدودا ۴ سال می‌باشد که همانند سایر قطعات خودرو، میزان دوام دقیق این قطعه، بستگی به چگونه استفاده کردن از آن هم دارد.
بنابراین قطعه کاتالیزور پس از مدت کارکرد خود، می تواند مشکلی در سیستم مدیریت موتور ایجاد کند. از این رو خودروهای خود را به تعمیرگاه های معتبر ببرید تا توسط متخصصین تعویض یا تعمیر شوند.
علائم خرابی کاتالیزور
شناخت علائم و آگاهی از نشانه های خرابی کاتالیزور، این امکان را به شما می‌دهد تا قبل از وارد شدن آسیب جدی به قسمت‌های دیگر خودرو به تعمیر و تعویض آن اقدام کنید.
میتوان به علائم خرابی کاتالیزورها ازجمله کاهش شتاب خودرو، روشن شدن و مشکل در استارت خوردن خودرو، بالا رفتن مصرف سوخت خودرو، رد شدن در تست آلایندگی معاینه فنی، استشمام بوی بد از اگزوز خودرو، روشن شدن چراغ چک اتومبیل، ایجاد لرزش در خودرو هنگام کاهش سرعت، شنیدن صدای سنگ ریزه از کاتالیزور و ... اشاره کرد.
عوارض حذف کاتالیزور خودرو
اگرکاتالیزور خودرو حذف شود منجر به افزایش مصرف سوخت و صدای نابهنجار موتوری می‌شود و همچنین آلودگی هوا زیاد می‌شود.
حذف این قطعه می‌تواند باعث زودتر خراب شدن قطعات دیگر خودرو می شود و همچنین باعث کاهش شتاب خودرو نیز می‌شود. بنابراین به هیچ وجه کاتالیزور را از روی اگزوز بر ندارید.
اهمیت کاتالیزور
همان طورکه می‌دانید کاتالیزور قطعه‌ای است به منظور کاهش آلایندگی هوا می‌باشد که ۹۰ درصد از آلایندگی را تصفیه می‌کند و جلوی خروج سریع گازهای سمی را نیز می‌گیرد. در واقع بهترین نسبت سوخت هوا را تنظیم می‌کند.
یکی از مهم ترین قطعه‌های ماشین است که جز استانداردهای آلایندگی به حساب می‌آید و در بسیاری از کشورهای جهان استفاده از آن در خودرو جزء الزامات اجباری و ضروری به شمار می‌رود.
عوامل خرابی کاتالیزور
۰یکی از مهم ترین عوامل خرابی کاتالیزور خودرو مسدود شدن منافذ آن در اثر عمر طولانی مدت می‌باشد.
۰استفاده از سوخت غیراستاندارد
۰تغییرات دما در ترکیب گازهای خروجی از موتور
۰گرم شدن بیش از حد موتور
سخن آخر
در متن بالا با کاتالیزور و راهکارهای مناسب آن آشنا شدید و آموختید که در صورت حذف یا خرابی کاتالیزور، باعث انتشار گازهای سمی می‌شود که به محیط زیست و موجودات آسیب میرساند.
بنابراین در صورت خرابی کاتالیزور به موقع آن را تعویض یا تعمیر کنید.